آنان برای آن که سند طلاق بائن میان دانش وکلیسا راباغسل تعمید رسمیت بخشند،به تعامل با اشیاء بسنده کردند؛ یعنی با جنبه مادی ومحسوس که بتوان آن رامشاهده کرد و با آن تعامل داشت . انسان اروپایی باور وجود رابطه معکوس میان دین و تمدن رابه ارث برد و درذهن خود جای داد.به قول دکتر علی شریعتی درکتاب« بازگشت به خویشتن» ناگزیر این تربیت خانوادگی ، فرزند جدید (روان شناسی) را وا داشت روح و سپس عقل رامنکر شود تا انسان را به چشم ابزار یا در خوش بینانه ترین حالت، حیوانی بنگرد که دستخوش قوانین شرطی شدن ومحرک وپاسخ است و جز حس ومشاهده چیزی دیگر ندارد وهم وغم او برآوردن نیازها وپاسخ دادن به غرایز خویش است. وهرگاه از نظر زیست شناختی ،اجتماعی وروانی به آن ها پاسخ گوید خودش را شکوفا شناخته است.

     مهدی بن عبود درکتاب «انسان وقوای روحی او» می گوید: روان شناسی با ساخت گرایی، روح را ازکف داد وبا رفتارگرایی ، عقل ازدست اورفت، درنتیجه انسان صرفاً مجموعه ای از انگیزه ها، غرایز و احساسات شد وهمین ها آبشخور رفتارهای اویند وعقل وی فرآورده مادی درجه دوم است. بنا به گفته «فرانسواپیر» در کتاب «پرسش هایی از روان شناسی» از نگاه «اسکینر» ، انسان موجودی تأثیرپذیر{ ازمحرک های شرطی }، از دیدگاه «لورنس»، نقش پذیر{وتحت تأثیر غرایز از پیش تعین شده} و از منظر «فروید» تقسیم شده {به نهاد، خود، فراخود} است.

      دراین میان مکتب شناخت گرایی ظهورکرد تا اندکی از اعتبار عقل بشر را بدو بازگرداند ومکتب انسان گرایی رخ نمود تا لختی از کرامتش را بدو بازگرداند وسامانه مادی که او را که به دست فرویدیسم و رفتارگرایی از هم پاشیده بود،در انسانیتی ویژه و سامان بخشد».

      درزمینه ی نادیده گرفته شدن معنویت ومذهب توسط روان شناسی، «ویلیام وست» چنین می گوید:

      درنظریه های مشاوره و روان درمانی معمولا الگوهای رشد انسان نیز گنجانده شده است. در حقیقت هدف اصلی درمان را می توان کمک کردن به افراد برای رسیدن به پختگی دانست. این هدف دردیدگاه های مختلف مشاهده می شود: نزد فروید (1933) درقالب مراحل رشد خود (ایگو) (دهانی- مقعدی- تناسلی و غیره) ، در «اریکسون»(1977) هشت مرحله رشد انسان، دریونگ (1933) ضمن فردیّت یافتن، در «راجز»(1980) بامدل عملکرد کامل و نزد «مازلو» (1970) پدیده خودشکوفایی . درعین حال ، این نظریه ها به استثنای نظریه یونگ و نظریه های مربوط به روان شناسی فرا فردی ، ماهیت و رشد معنوی انسان را نا دیده می گیرند.

البته در این میان روان شناسانی هم بودند که به مذهب نگرش مثبتی داشتند که می توان از جمله به «یونگ» ، «آلپورت» ، «اریک فروم» ، اشاره نمود. «این درست نیست که اگر ما اصول مذهب را نمی پذیریم ، الزاماً ماسائل روحی را نیز نپذیریم» (فروم 1950)

     «آلپورت» معتقد بود ما می توانیم موضع مذهبی افراد را براساس دونوع نگرش طبقه بندی کنیم : افرادی که مذهب آنها ناپخته و بیرونی است وافرادی که مذهبی پخته ودرونی دارند. افرادی که مذهب بیرونی دارند، «ازمذهب به نفع خود بهره می برند ....گرایش کم عمق فرد به مذهب یافرقه خاص ،توسط خود او به طور انتخابی شکل می گیرد تا نیازهای بدوی اورا ارضا سازد.... درمذهب بیرونی توجه فردبه سوی خداوند معطوف می شود ،ولی باز هم این توجه شامل صرف نظر کردن از خود نمی شود» اما مردمانی که دارای مذهب درونی هستند «انگیزه اصلی خودرا درمذهب جستجو می کنند وبا پیوستن به مذهب یا فرقه ای خاص ، در تلاش درونی سازی مذهب و پیروی کامل از آن هستند( آلپورت و راس 1967)

      «یونگ» برخلاف «فروید» که معتقد بود ( نیاز نوع بشر به مذهب به تجربه های اولیه ی دوران کودکی مربوط است، ونیازهای مذهبی عمدتا ازدرماندگی طفل ودرنتیجه ابراز نیاز وعلاقه او به پدر نشات می گیرد واین رابطه ای است غیر قابل انکار) ، نیاز بشر به مذهب ومعنویت را به عنوان جنبه های سالم و سلامت از هستی انسان در نظر می گیرد ویکی ازپیشگامان اولیه رویکرد تحلیل نگری است که مذهب ومعنویت را در تحلیل خود گنجانده است. یونگ بر سر درخانه اش این جمله یونانی را حک کرده بود« خداوند حاضر خواهد بود، چه اورا فرخوانیم و چه فرا نخوانیم ». او تجربیات درمانی خود را این چنین بیان می کند: «درطول سی سال گذشته افراد زیادی از ملیت های مختلف جهان متمدن ، با من مشورت کردند ومن صدها تن از بیماران را معالجه کرده ام، اما از میان بیمارانی که در نیمه دوم عمر خود به سر می بردند(35 سالگی به بعد) حتی یک بیمار را نیز ندیدم که اساساً مشکلش نیاز به یک گرایش دینی درزندگی نباشد. به جرات می توانم بگویم که تک تک آنها به این دلیل قربانی بیماری روانی شده بودند که آن چیزی را که ادیان موجود در هر زمانی به پیروان خود می دهند، فاقد بودند و فردفرد آنها تنها وقتی که به دین و دیدگاهای دینی باز گشته بودند به طور کامل درمان شدند».