موبایل ، کودکان و نوجوانان 

یکی از دست آوردهای علوم وتکنولوژی جدید، موبایل است که با وجود نداشتن سابقه زیاد، ولی از جایگاه مهمی بین مردم برخوردار شده است. علت این امر سرعت بخشیدن به برقراری ارتباط و ارتباط گیری آسان در نقاط مختلف جهان است. این وسیله علاوه علاوه بر صوت و تصویر اطلاعات مهمی دیگری نیز مخابره و دریافت می نماید. وابستگی شدید گروه های مختلف جامعه ونقش مهم موبایل در تبادلات اجتماعی و بازرگانی و اقتصادی و .... بر هیچ کس پوشیده نیست.

اما پرسش مهم این است که آیا موبایل، برای کودکان و نوجوانان هم به همان اندازه بزرگسالان مهم بوده وممکن است در صورت نبودن آن آسیب جدی به روند تحصیلی کودکان وارد آورد؟

آیا نداشتن موبایل ممکن است اختلالی در رشد جسمی- روانی کودکان و نوجوانان وارد آورد؟

اعتقاد اکثر روان شناسان و متخصصین تعلیم و تربیت و حتی پزشکان ،در مورد این پرسش ها منفی است و آنها معتقدند که حتی دراختیارگذاشتن موبایل برای کودکان می توانند آسیب های جدی جسمی – روانی – اخلاقی – اجتماعی و تحصیلی در پی داشته باشد.

تجارب سالهای گذشته (نگارنده) دلالت به همین امر دارد. موارد متعددی از والدینی که جهت مشاوره درموردمشکلات نوجوانان خود به کیلینک مراجعه می نمودند ، نقطه انحراف و مکشلات تحصیلی، اخلاقی و اجتماعی نوجوان خود را از زمان خریداری موبایل برای فرزند خود می دانستند.

استفاده از تلفن همراه قبل از 20 سالگی احتمال سرطان را پنج برابر می‌کند.

تحقیقات دانشمندان سوئدی نشان داده است که استفاده از تلفن‌همراه می‌تواند بسیار برای کودکان خطرناک باشد. امروزه استفاده از تلفن‌های همراه بسیار فراگیر شده است. این دستگاه‌ها علاوه بر این که به کاربران خود امکان برقراری تماس و فرستادن پیام کوتاه را می‌دهند با مجهز شدن به امکاناتی مانند GPRS، دوربین‌های چند مگاپیکسلی، پخش‌کننده‌های موسیقی و بسیاری امکانات دیگر طرفداران زیادی در بین مردم، خصوصاً در میان نوجوانان و جوانان پیدا کرده است..

بازیهای رایانه‌ای :

امروزه گسترش بازیهای الکترونیکی و رایانه‌ای به تهدید بزرگ برای قشر جوان تبدیل شده است و این امر می تواند به بروز بیماریهای روانی و افسردگی در قشر جوان نیز منجر شود. امروزه دسترسی کودکان و قشر جوان به بازیهای الکترونیکی به سادگی امکان پذیر است در حالی که اکثر والدین نسبت به خطرات استفاده بیش از حد این بازیها بی اطلاع هستند. در گذشته بازیها از طریق ارتباط کودکان با یکدیگر انجام می شد اما امروزه کودکان از زمان درک و فهم این بازیها بیشترین ساعات روز را صرف اینگونه بازیها می کنند در حالی که این ارتباط هیچگونه رابطه عاطفی و انسانی ایجاد نمی کند و در صورتیکه اگر بازیها فکری نیز نباشد تاثیر گذاری نامطلوب بر روحیات کودک خواهد داشت.

تاثیر بازیهای رایانه‌ای بویژه در ایجاد خشونت در کودکان و نوجوانان است. تحقیقات نشان می دهد که تاثیر بازیها ی رایانه‌ای بر رفتار خشونت آمیز کودکان و نوجوانان بستگی به وجود چند عامل دارد. اولین عامل اینکه درجه شدت خشونت در بازی چه اندازه است. دوم توانایی کودک برای تشخیص و تمیز بین دنیای تخیلی و واقعیت زندگی است. عامل سوم قدرت کودک برای مهار کردن تمایلات و انگیزه های وجودی است و بلاخره عامل چهارم چارچوب ارزشی است که کودک در آن رشد کرده است و یا هم اکنون زندگی می کند و نیز ارزشهایی که در متن و محتوی بازی مستتر است.

تحقیقات اخیر دلالت دارد که بازیهای رایانه‌ای سبب صدمات مغزی طولانی مدت می شود. بازیهای رایانه‌ای فقط قسمتهای از مغز را که به بینایی و حرکت اختصاص دارد تحریک می کند و به تکامل دیگر نواحی مغز کمک نمی کند.کودکانی که ساعتهای زیادی را به بازی اختصاص می دهند لب فرونتالشان تکامل پیدا نمی کند. لب فرونتال نقش بسزایی در تکامل حافظه، احساس و یادگیری دارد. افرادی که لب فرونتال آنها تکامل پیدا نکرده بیشتر مستعد اعمال خشونت آمیز هستند و کمتر توانایی کنترل رفتارهایشان را دارند.در مقابل فعالیتهایی مانند محاسبات ریاضی فعالیت این قسمت از مغز راتحریک می کند.

- بازیهای رایانه‌ای پر تحرک باعث بروز بیماریهای استخوانی و عصبی در ناحیه دستها و بازوها می شود.

- یکی از دلایل شب ادرای در کودکان بازیهای ترسناک رایانه‌ای می باشد.در بازیهای رایانه‌ای کودک به تنهایی بازی می کند و گاه بدون برنامه ریزی ساعتها مشغول بازی می شود. تجربیات دوران کودکی در بزرگسالی تداوم می یابد. فردی که منفعل بازی می کند تا انتهای عمر منفعل می شود.

برخی خانواده ها مانع انجام بازیهای الکترونیکی از سوی فرزندان خود می شوند و در واقع با مخالفت کردن فرزندان را نسبت به استفاده از این بازیها حریص تر می کنند و از طرفی کودکان از هر فرصتی حتی پنهانی سعی در استفاده از این بازیها دارند.

نتیجه گیری

در چند سال اخیر کامپیوتر و اینترنت به تدریج تا حدی جای تلویزیون را گرفته است و احتمال می رود که در آینده ای نزدیک نقش عمده تری از تلویزیون را در زندگی کودکان و نوجوانان داشته باشد. در صورتیکه از این فناوری صحیح استفاده شود اثرات مثبتی دازد. در حالی که تحقیقات بیانگر خطراتی ناشی از کاربرد بی رویه و غلط از آن است که تمامی کاربران بویژه کودکان را تهدید می کند. برای اطمینان از استفاده بهینه و اینکه کامپیوتر زندگی کودکان را در حال و آینده بهبود ببخشد، بطورکلی توجه به پیشنهادهای زیر کمک کننده است :

- آشنایی والدین با کامپیوتر و گذراندن دوره های آموزشی در این زمینه و در صورت لزوم یادگیری برخی نکات از کودکان.

- صحبت با کودکان در مورد نحوه استفاده از کامپیوتر از سوی آنان و خطراتی که در هنگام آنلاین شدن ممکن است آنها را تهدید کند.

- قرار دادن کامپیوتر در مکانی از منزل که بتوان فعالیتهای کودک را تحت نظر داشت .

- محدود کردن زمان استفاده از کامپیوتر، در صورتیکه وی از تماسهای اجتماعی خود کاسته باشد. استفاده بیش از حد از کامپیوتر معمولا نشانگر یک مشکل است.

همراهی با کودکان هنگام حضور آنان در اتاق های گفتگوی اینترنتی -

- بررسی نامه های الکترونیکی کودکان و حذف پیام های نامتناسب.

- استفاده از نرم افزارهای فیلتر کننده برای جلوگیری از مشاهده محتویات نامناسب. چنین نرم افزارهایی همچنین می توانند نشانی تمام سایتهای که کودک به آنها سر زده را ثبت کنند تا والدین بعدا آنها را بررسی کنند. البته هیچ یک از نرم افزارها نمی توانند جایگزین همراهی والدین با کودکان شوند

- برنامه ها متناسب با رشد و تکامل کودک باشند.

- تشویق کودک به تعامل با خانواده بجای استفاده بیش از حد از کامپیوتر

- کامپیوتر بعنوان ابزار مکمل آموزشی باشد نه تنها راه آموزشی.

- تهیه برنامه های آموزشی برای والدین، معلمین و دیگر افرادی که با کودکان کار می کنند..

پژوهشهای در مورد اثرات استفاده از کامپیوتربر تکامل فیزیکی، هوشی، عقلی، اجتماعی و روانی کودکان انجام گیرد.

اعتیاد الکترونیکی :

مطالعات نشان داده است که الگوهای رفتاری اعتیاد در بین مصرف کنندگان سنگین اینترنت وجود دارد. بررسی ها شیوع آن را از 6% تا بیش از 80% گزارش کرده اند. نگران کننده ترین جنبه اعتیاد به اینترنت، آسیب دیدن کودکان است. آنهاد به راحتی به بازیهای چند نفره حتی بخشهای مبتذل وابسته می شوند.

معتادین به اینترنت ساعتهای بسیار طولانی در طول روز را به استفاده از این وسیله ارتباطی می گذرانند به نحوی که عملکرد شغلی واجتماعی آنها تحت تاثیر قرار می گیرد، کارشناسان این نوع استفاده غیر طبیعی از اینترنت را اصطلاحا اعتیاد به اینترنت می نامند. علت اعتیاد به اینرنت در بسیاری از این افراد، دستیابی به راهی برای سرکوبی اضطرابها و تنش های زندگی است به گفته پژوهشگران احتمال اعتیاد به اینترنت در افراد گوشه گیر و افرادی که در ارتباطهای اجتماعی و بین فردی خود مشکل دارند بیش از سایرین است.).

علایم شناخته شده این اختلال شامل

الف) استفاده از کامپیوتر برای خوشگذرانی، شادی یا تسکین استرس.

ب) احساس تحریک پذیری غیر قابل کنترل و افسردگی زمانی که از آن استفاده نمی کنند.

ج) صرف زمان طولانی و هزینه زیاد برای نرم افزار و سخت افزار، روزنامه ها و فعالیتهای مربوط به کامپیوتر.

د) بی خیال شدن نسبت به کار، مدرسه و خانواده.)

- به آنهایی که نمی توانند از صفحه کامپیوتر دور شوند توصیه می شود

به یک شبکه حمایت شده و سالم متصل شوند.

- زمانی که حس می کنند باید کامپیوتر را روشن کنند با کسی تماس بگیرند و با او صحبت کنند. این روش رفتار شناختی است به این ترتیب به افراد کمک می شود تا الگوی ذهنی خود را دریابند و بدانند چگونه باید آنرا تغییر دهند.

اینترنت و خانواده

اینترنت امروزه جایگاه ویژه ای در ساختار زندگی خانواده ها پیدا کرده است و کامپیوتر به عنوان یک وسیله اما با کاربردی متفاوت تر ، متنوع تر و شخصی تر وارد خانه شده و عرصه زندگی اجتماعی را دچار تغییر و تحول نموده و روابط اجتماعی جدیدی با ویژگیهای نوین در جامعه حاکم می سازد.

دلیل اصلی خانواده ها از خرید کامپیوترو ارتباط با شبکه اینترنت در منزل آموزش می باشد. والدین اعتقاد دارند که این ابزار نگرش کودک را به مدرسه بهبود می بخشد. اما با گسترش سریع استفاده از این فناوری سوال مهمی که ایجاد می شود تاثیر آن بر ارتباطات بین اعضای خانواده است. استفاده از اینترنت به چند دلیل بر روابط خانواده تاثیر می گذارد.

- استفاده از اینترنت یک فعالیت زمان گیر است پس می تواند مدت تعامل کودک با خانواده اش را کاهش دهد.زمان اختصاص داده شده برای تعامل با یکدیگر پیش شرط ارتباط با کیفیت می باشد. در یک مطالعه 50% خانواده ها بیان کردند که مدت زمانی که آنلاین هستند کمتر باهم صحبت می کنند و 41% موافق یادگیری رفتارهای ضد اجتماعی در این مدت بودند.

- اینترنت کشمکش های جدیدی را در خانواده ایجاد می کند. وجود فقط یک کامپیوتر در منزل رقابتی بین کودک و والدین برای استفاده از کامپیوتر ایجاد می کند که گاهی سبب کشمکش می شوداستفاده از صفحات وبی که از نظر محتویات متناسب سن کودک نمی باشد سبب بحث و کشمکش بین والدین و کودکان می شود.

- گاهی کشمکش ناشی از دستیابی کودکان به اطلاعات خصوصی والدین می باشد.

- والدین نگران هستند که اینترنت کودک را از سایر فعالیتها منحرف کند و همچنین اثر ایزوله کننده ای بر او داشته باشد.

چاقی

کودکانی که مدت طولانی در مقابل کامپیوتر می نشینند‏‏، فعالیتهایشان از فعالیتهای مورد نیاز سلامتی (از قبیل ورزش) دور می شود در نتیجه خطر چاقی افزایش پیدا می کند(11). برای به حداقل رساندن خطر چاقی توصیه می شود که مدت استفاده از کامپیوتر به 2-1 ساعت در روز محدود و بر فعالیتهای از قبیل ورزش تاکید شود.

تشنج اپیلپتیک: تشنج بطور اولیه بوسیله شکل خاصی از اپی لپسی ایجاد می شود. اپی لپسی حساس به نور زمانی ایجاد می شود که کودک حساسیت بالایی به نورهای لرزان دارد در این حالت زمانی که در مقابل نورهای درخشان کامپیوتر و فلاش های ناشی از بازی های رایانه‌ای قرار می گیرد تشنج آغاز می شود. علایم متنوع می باشد که شامل سردرد، تغییر در میدان بینایی، سرگیجه، گیجی، کاهش آگاهی و تشنج می باشد. به محض توقف استفاده کامپیوتر علائم ناپدید می گردد.

اثر اینترنت بر مهارتهای اجتماعی.

علی رغم اینکه اینترنت بعنوان یک فناوری شگفت آور معرفی شده است بر مهارتهای اجتماعی افراد اثرات منفی دارد.بهترین راه برای کشف خود زمانی که کودک در حال رشد و یادگیری است، تعامل با دیگر کودکان می باشد. یادگیری از طریق تجربه و تحریک حسها اتفاق می افتد، زمانی که کودک از کامپیوتر استفاده می کند کمتر اتفاق می افتد. کلیک کردن بر موس و بازیهای رایانه‌ای پیشرفت مناسب مهارتهای اجتماعی کودک را به تاخیر می اندازد.زمانی که کودک به اینترنت معتاد شد، انگیزه اش برای تعامل با دیگران کم می شود که خود اثرات منفی بر ارتباط شخصی و تعاملات اجتماعی دارد.

مطالعات اخیرنشان می دهد که استفاده از اینترنت سبب ایجاد احساس بدبختی، تنهایی و بطورکلی کاهش سلامت روانی می شود. اشخاصی که از اینترنت بیشتر استفاده می کنند دوستی ها را کمتر حفظ کرده، زمان کمتری با خانواده صحبت می کنند، استرسورهای بیشتری را تجربه کرده اند و احساس تنهایی و افسردگی می کنند.